Διονύσης Πολίτης
Ο Μαρξισμός στο κατώφλι του 21ου αιώνα
Την Δευτέρα 7.3.2005 ο Μαρξιστικός όμιλος Κέρκυρας διοργάνωσε μια ανοικτή συγκέντρωση-συζήτηση, με θέμα "γιατί ο μαρξισμός;". Ίσως σε πολλούς να φαίνεται παράξενο που κάποιοι, παρά τις εμπειρίες του περασμένου αιώνα, παρά τις διαψεύσεις τόσων ελπίδων, επιμένουν.
Όμως ο μαρξισμός παραμένει ζωντανός, αν και περιμένει με αγωνία νέες επεξεργασίες που θα τον αναζωογονήσουν, θα τον φέρουν σε αντιστοιχία με τις νέες πραγματικότητες και θα τον μπολιάσουν με τις απαιτήσεις του σήμερα. Γνωρίζουμε ότι ο μαρξισμός, σαν η βασική επαναστατική ιδεολογία και επιστήμη της κοινωνίας, δεν ήταν ποτέ ενιαίος. Ή σχεδόν ποτέ. Παρά τα διαφορετικά ρεύματα, που οι αποκλίσεις τους μεγάλωναν όσο πιο περίπλοκα γίνονταν τα κοινωνικά φαινόμενα και ο ίδιος ο καπιταλισμός, και που πολλές φορές βρίσκονταν σε εμφύλια διαμάχη μεταξύ τους, ο βασικός πυρήνας του διατηρεί όλη την φρεσκάδα του και σήμερα.
-
Μήπως δεν είναι κλειδί για την κατανόηση της ιστορίας, η αντίληψη ότι οι εξελίξεις σε τελευταία ανάλυση δεν καθορίζονται από τις προσωπικότητες και τις αντιλήψεις τους, αλλά αντίστροφα μπορούμε να κατανοήσουμε την α ή β αντίληψη μόνο μελετώντας την υλική βάση μιας κοινωνίας;
-
Μήπως, παρά τις διαδοχικές μεταμορφώσεις του καπιταλισμού, έπαψε αυτός να στηρίζεται στην εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, στην ιδιοποίηση της υπερεργασίας, στην αποξένωση των παραγωγών από την παραγωγική διαδικασία και τα προϊόντα που παράγουν;
-
Μήπως η βασική αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, μπορεί να λυθεί αν η εργατική τάξη δεν μετατραπεί σε τάξη για τον εαυτό της, αν δεν πάρει την πολιτική εξουσία, αν δεν απαλλοτριώσει τα μέσα παραγωγής, καταργώντας τις τάξεις και οικοδομώντας μιαν αταξική κοινωνία;
Φυσικά τέτοιες απόπειρες έγιναν στο παρελθόν, ξεκινώντας από την Παρισινή Κομμούνα το 1871, και στην συνέχεια την οικοδόμηση του "υπαρκτού σοσιαλισμού" για 72 ολόκληρα χρόνια. Η εκτίμηση για τα θετικά και αρνητικά τους συνεχίζεται και είναι αντικείμενο ενός, πολλές φορές, παθιασμένου διαλόγου. Το σίγουρο είναι ότι σήμερα είμαστε, ή καλλίτερα μπορούμε να γίνουμε, πιο σοφοί μελετώντας την εμπειρία από τις πρώτες πρώιμες προσπάθειες.
Ίσως σήμερα ο καπιταλισμός να φαίνεται ακλόνητος. Όμως οι νέες αντιθέσεις του μπλέκονται με τις παλιές σε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ, και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για νέα επαναστατική έκρηξη. Στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες βρίσκεται σε εξέλιξη μια γενικευμένη επίθεση ενάντια στην εργατική τάξη, στα δικαιώματα και το βιοτικό της επίπεδο. Αυξάνουν οι ανισότητες, ογκώνεται η ανεργία. Οι ΕΠΑ σκορπούν τον όλεθρο σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, με τις πολεμικές τους επιδρομές. Μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας ζει στην αθλιότητα, στην πείνα, σε αρρώστιες. Ο πλανήτης κινδυνεύει από την μόλυνση, την υπερβολική σπατάλη πόρων και πλουτοπαραγωγικών πηγών.
Μήπως αυτά τα προβλήματα θα κινητοποιήσουν, από μόνα τους, τους λαούς, θα οδηγήσουν αυτόματα σε προοδευτικές αλλαγές, ή πολύ περισσότερο στον σοσιαλισμό;
Δυστυχώς κοινωνικός αυτοματισμός δεν υπάρχει. Χωρίς τον οδηγητικό φάρο της επαναστατικής θεωρίας, δεν μπορεί να υπάρχει επαναστατικό κίνημα. Και αυτή την επαναστατική θεωρία πρέπει πρώτα από όλα να την γνωρίσουμε, εκεί που έχει φτάσει μέχρι τώρα, αλλά και να την πάμε παραπέρα.
-
Να μελετήσουμε τα νέα φαινόμενα του καπιταλισμού της εποχής των νέων τεχνολογιών, των υπερεθνικών ρυθμίσεων, των πολυεθνικών, των νέων συστημάτων παραγωγής και εργασίας. Να δούμε τι αλλαγές επιφέρουν στην κλαδική διάρθρωση, στην ταξική διαστρωμάτωση, στην στρατηγική και τακτική του αγώνα.
-
Να μελετήσουμε την ΄καινούργια΄ εργατική τάξη που χειρίζεται ηλεκτρονικό υπολογιστή, που σε μεγάλο ποσοστό έχει ανώτερη μόρφωση, που θέλει να έχει λόγο και στην παραγωγή, αλλά και στα συνδικάτα και στις πολιτικές οργανώσεις της. Να δούμε τι θα γίνει με την ΄παραδοσιακή΄ μερίδα της, που πλήττεται από τις αναδιαρθρώσεις, που κυριαρχείται από ανασφάλεια, που δεν βλέπει άμεση διέξοδο. Να κατανοήσουμε την πολυμορφία των διαφορετικών μερίδων της εργατικής τάξης, που έχουν διαφορετικά άμεσα συμφέροντα, αντιλήψεις, και ψυχολογία.
-
Να βγάλουμε τα απαραίτητα θεωρητικά συμπεράσματα από την εμπειρία των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, ώστε η νέα προσπάθεια να είναι χίλιες φορές πιο αποτελεσματική, χίλιες φορές πιο στέρεα.
-
Τέλος να μελετήσουμε τις νέες ανάγκες του πολιτικού και ταξικού αγώνα, να επεξεργαστούμε μια σύγχρονη μαρξιστική θεωρία της πολιτικής, που θα επιτρέψει στην εργατική τάξη να κατακτήσει την ηγεμονία, να οικοδομήσει τις κοινωνικέ συμμαχίες της, να πάρει την εξουσία.
Φυσικά όλα αυτά δεν θα γίνουν στην Κέρκυρα, ούτε ίσως σε μια χώρα. Η μαρξιστική σκέψη προχωράει συλλογικά και παγκόσμια, όπως παγκόσμια είναι τα καθήκοντα της εργατικής τάξης. Όμως και εμείς εδώ μπορούμε να συμβάλλουμε, να ζήσουμε από πρώτο χέρι τις καινούργιες προσπάθειες, ώστε να γίνει ο 21ος αιώνας, ο αιώνας που θα θριαμβεύσουν οι μαρξιστικές ιδέες.
Διονύσης Πολίτης, τραπεζοϋπάλληλος.
