Σωτήρης Βλάχος

Στην Αυτοδιοίκηση η κοινωνική πολιτική, μόνο μαζί με τους πόρους 

 

Στόχος της ΚΕΔΚΕ, και όραμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είναι η άσκηση της κοινωνικής πολιτικής να γίνεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αίτημά της είναι η κοινωνική πολιτική να είναι υποχρεωτική αρμοδιότητα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και να μην επαφίεται στις ευαισθησίες κάθε Δημοτικής Αρχής. Περιληπτικά οι λόγοι είναι:

Για τους λόγους αυτούς είναι κατά τη γνώμη μου απαραίτητη για την κοινωνία μας η κοινωνική δράση να περάσει και θεσμικά, όπως συμβαίνει στην πράξη, στην Τ.Α.. Και αυτό όχι γιατί εμείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είμαστε υποχρεωτικά καλύτεροι από αυτούς που στελεχώνουν το κεντρικό κράτος. Έλληνες είμαστε και εμείς, και λογικά και στατιστικά το ίδιο ποσοστό από εμάς θα είναι καλοί, έξυπνοι και φιλότιμοι ή το αντίθετο με τα άλλα τμήματα του πληθυσμού. Εμείς όμως έχουμε ένα πρόσθετο πλεονέκτημα, κίνητρο ή βάσανο, ανάλογα πώς το βλέπει κανείς. Είμαστε πιο κοντά στον πολίτη, είμαστε, ιδιαίτερα στους μικρούς Δήμους, άμεσα προσιτοί και διαθέσιμοι, κι αν δεν μας βρουν στο γραφείο θα μας βρουν στο σπίτι, κι αν δεν αντιμετωπίσουμε το πρόβλημά τους θα τους βλέπουμε ή θα το βλέπουμε κάθε μέρα εμπρός μας. Έχουμε λοιπόν ένα πρόσθετο λόγο να ασκήσουμε αποτελεσματικά την κοινωνική πολιτική.

 

Αυτός ή αυτοί που διατύπωσαν την αρχή της επικουρικότητας, ότι "τα προβλήματα πρέπει να επιλύονται από το πιο κοντινό στον πολίτη επίπεδο διοίκησης", είχαν απόλυτο δίκιο για τους παραπάνω λόγους.

 

Όμως, οσοδήποτε καλός και αν είναι ο σχεδιασμός για ένα τομέα, συμπεριλαμβανομένου και του κοινωνικού, οσοδήποτε ισχυρό και αν είναι το θεσμικό πλαίσιο, με την έννοια της νομοθεσίας, αν οι φορείς που καλούνται να το υλοποιήσουν δεν έχουν πρώτο πεισθεί για τη χρησιμότητά του και δεύτερο δεν έχουν τα μέσα να τον υλοποιήσουν, θα μείνει για πάντα σχεδιασμός.

 

Για το πρώτο, δηλαδή να πεισθεί συνολικά η Τ.Α. για τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητα της άσκησης κοινωνικής πολιτικής, φροντίζει η ίδια η ζωή, και μάλιστα στην εποχή μας, που η παραδοσιακή οικογενειακή και κοινωνική-κοινοτική συνοχή αδυνατίζει, ιδιαίτερα στις αστικές και ημιαστικές ή τουριστικές περιοχές. Όχι πως δεν υπάρχει και εδώ πεδίο δράσης για να πεισθούν όλες οι Δημοτικές Αρχές για την αναγκαιότητα της άσκησης κοινωνικής πολιτικής που είναι αναγκαία για την συνοχή της κοινωνίας και σε τελευταία ανάλυση για τη διατήρηση της δημοκρατίας.

 

Για το δεύτερο, δηλαδή τα μέσα και τις δυνατότητες υλοποίησης, έχουμε σημαντικό πρόβλημα, ιδιαίτερα στους μικρούς Δήμους. Και επιπλέον διατρέχουμε τον κίνδυνο, αν μεταβιβασθεί η αρμοδιότητα, να σταματήσει το κεντρικό κράτος να παρέχει, έστω πλημμελώς, κάποιες υπηρεσίες, αλλά να μην τις παρέχει και κανένας άλλος. Ό,τι δηλαδή έγινε με την μεταβίβαση αρμοδιοτήτων της αστυνομίας στην Τ.Α. χωρίς να δημιουργηθεί η Δημοτική Αστυνομία.

 

Γιατί στη χώρα μας έχουμε ΟΤΑ τριών ταχυτήτων, και αυτό δεν το συνειδητοποιούν όχι μόνο οι κυβερνώντες αλλά και οι δικοί μας αυτοδιοικητικοί που ζουν στα μεγάλα κέντρα. Είναι οι αστικοί Δήμοι, μεγάλοι και μικροί αλλά που προϋπήρχαν του σχεδίου "Καποδίστριας" κυρίως ως πρωτεύουσες νομών ή επαρχιών. Είναι οι "Καποδιστριακοί" Δήμοι, και ιδιαίτερα αυτοί που δεν συμπτύχθηκαν γύρω από μια ισχυρή Κοινότητα ή Δήμο. Και τέλος είναι και οι Κοινότητες που έχουν διατηρηθεί. Οι διαφορές στη δομή, στα μέσα και στα έσοδα είναι πελώριες. Και οι προσπάθειες να γεφυρωθεί το χάσμα από πλευράς κράτους από μικρές έως ανύπαρκτες και πάντως αναποτελεσματικές.

 

Πόσο μπορεί να ασκήσει κοινωνική πολιτική ένας Δήμος που το προσωπικό του είναι έξι ή οκτώ πρώην γραμματείς κοινοτήτων και το επιστημονικό του προσωπικό είναι ένας οικονομολόγος και ένας μηχανικός; Που το ετήσιο περίσσευμα από τα έσοδά του, άμα αφαιρεθούν οι ανελαστικές δαπάνες, είναι 400 ή 500 χιλιάδες ευρώ, και με αυτά πρέπει να καλύψει την συντήρηση των υποδομών και να κάνει νέες, να ενισχύσει τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, και να ασκήσει κοινωνική πολιτική; Πόσο μπορεί να ασκήσει κοινωνική πολιτική μια Κοινότητα με στελέχωση έναν Πρόεδρο και έναν Γραμματέα;

 

Αυτό όμως έχει σαν αποτέλεσμα να έχουμε παροχές στους πολίτες διαφορετικές, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά, ανάλογα με το πού έχουν επιλέξει ή έτυχε να κατοικούν. Ένα γεγονός που αντιβαίνει τόσο στο σύνταγμα όσο και στην βαθύτερη έννοια της δημοκρατίας και της ισότητας. Και ύστερα όλοι μαζί αναρωτιόμαστε για την αστυφιλία και γιατί ερημώνει η ύπαιθρος. Γιατί η ουσιαστική αποκέντρωση, παρά τις όσες διακηρύξεις και παρά τις δηλωμένες καλές προθέσεις, στην πατρίδα μας είναι ακόμη το ζητούμενο.

 

Για να επιτύχει η κοινωνική πολιτική ή η όποια άλλη πολιτική που πρέπει να ασκήσει η Τ.Α., προϋπόθεση είναι η αναβάθμιση των Δήμων, κυρίως από άποψη στελέχωσης και πόρων.

 

Δεν είναι δυνατόν να πλησιάσουμε την Ευρώπη των δεκαπέντε όταν είμαστε η χώρα που η Τ.Α. χρηματοδοτείται με το χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ. Ίσως είμαστε καλύτερα από τις νέες χώρες, αλλά δεν αμφιβάλω ότι και αυτές θα μας περάσουν.

 

Χρειαζόμαστε άμεσα ουσιαστική αποκέντρωση, αποκέντρωση που θα περιλαμβάνει και πόρους και επαρκή στελέχωση, όπου το κράτος δεν θα κλέβει ακόμη και τους θεσμοθετημένους πόρους από την Τ.Α.. Που η Τ.Α. δεν θα τελεί υπό την ασφυκτική κηδεμονία του κράτους, θα μπορεί να αυτενεργεί και θα ελέγχεται όσο αυστηρά θέλετε. Όχι όμως, με την δικαιολογία ότι κάποιοι μπορεί να παρανομήσουν, να εμποδίζουμε άλλους να αναπτύξουν πρωτοβουλίες, να αντιμετωπίζουμε όλους ως εν δυνάμει παρανόμους.

 

Θα πρέπει όμως και εμείς οι αυτοδιοικητικοί να ξεφύγουμε λίγο από την μικρόψυχη στενή αντιμετώπιση και να γίνουμε οι πρώτοι που θα ζητάμε τον "Καποδίστρια ΙΙ", δηλαδή Δήμους μεγαλύτερους και ισχυρότερους. Γιατί δεν είναι οικονομικά εφικτό ένας Δήμος των 1500 ή των 2500 κατοίκων να ασκήσει όλο το εύρος της κοινωνικής πολιτικής.

 

Και επειδή δεν έχω καμία εμπιστοσύνη ότι, αν αφήσουμε το κράτος κάποια στιγμή να αναγκαστεί να προχωρήσει στον ¨Καποδίστρια ΙΙ" το αποτέλεσμα θα είναι καλό, θα πρέπει εμείς, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό, να πάμε με προτάσεις. Να αποφασίσουν οι τοπικές κοινωνίες που ξέρουν καλύτερα τις τοπικές συνθήκες για το ποιο είναι γεωγραφικά και διοικητικά το καλύτερο σχήμα.

 

Θα πρέπει εμείς, παραμερίζοντας προσωπικές προκαταλήψεις, να μάθουμε να συνεργαζόμαστε ουσιαστικά και αποτελεσματικά.

 

Θα πρέπει κάποια στιγμή να μελετηθούν οι ανάγκες των Δήμων και η οικονομική ενίσχυση του κράτους να γίνεται με βάση τις ανάγκες αυτές, ώστε όλοι οι Δήμοι να μπορούν να προσφέρουν ίδιας ποιότητας υπηρεσίες στους πολίτες, άσχετα αν ζουν σε μεγάλο αστικό κέντρο ή σε κάποιο απομακρυσμένο νησί ή χωριό. Για να μην πω ότι στην δεύτερη αυτή περίπτωση θα πρέπει οι υπηρεσίες να είναι καλύτερες, αν δεν θέλουμε σε 20 χρόνια το 80% του πληθυσμού να κατοικεί στα 5-6 μεγάλα αστικά κέντρα και η υπόλοιπη χώρα να είναι έρημη.

 

Η εποχή μας καλεί για την μεταφορά σχεδόν του συνόλου της κοινωνικής πολιτικής μαζί με τους αντίστοιχους πόρους στην Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθμού. Απαιτεί δηλαδή μια επανάσταση στην νοοτροπία δεκαετιών, για να μην πω στην νοοτροπία που ξεκίνησε από τους Βαυαρούς του Όθωνα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Απαιτεί όμως και από εμάς που υπηρετούμε την Αυτοδιοίκηση να δείξουμε ότι και εμείς μπορούμε ν' αλλάξουμε νοοτροπία, να προσαρμοστούμε στην εποχή μας, να επαιτούμε λιγότερο και να διεκδικούμε περισσότερο, να χρησιμοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες και κυρίως την πληροφορική για να βελτιώσουμε την παροχή υπηρεσιών στους συμπολίτες μας και να επιτύχουμε οικονομία.

 

Να δείξουμε ότι εμείς μπορούμε να παρουσιάσουμε καλύτερα το ανθρώπινο πρόσωπο που πρέπει να έχει το κράτος.

 

Παρ' όλο τον στραβό δρόμο που έχει πάρει η Ε.Ε. των κυβερνήσεων και όχι των λαών, όπως έδειξαν τα πρόσφατα δημοψηφίσματα, οι χώρες της Ευρώπης των 15 έχουν πολλά να μας διδάξουν στο θέμα της οργάνωσης της κοινωνίας και άσκησης της κοινωνικής πολιτικής.

 

Δεν χρειάζεται να ξαναανακαλύψουμε τον τροχό, απλά να προσαρμόσουμε τις υπάρχουσες εμπειρίες στη δική μας πραγματικότητα και συνθήκες.

 

Χρειάζεται όμως από όλους πολιτική βούληση και διάθεση για αγώνα, μια και η αποκέντρωση είναι στην ουσία μια μεταβίβαση εξουσίας από το κεντρικό κράτος και η εξουσία δύσκολα εγκαταλείπεται.

 

Έχουμε κάνει αρκετά βήματα τα τελευταία χρόνια αλλά ο χρόνος τρέχει και πρέπει να βιαστούμε.

Σωτήρης Βλάχος

Δήμαρχος Παρελίων

Μέλος της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της ΚΕΔΚΕ

 

Βήμα διαλόγου