Διονύσης Στραβοράβδης
Η ανθρώπινη ζωή πάνω από τα κέρδη
Σε ημέρες διακοπών, χαλάρωσης και ταξιδιών βρήκε τον περισσότερο κόσμο (και σύσσωμη την πολιτική μας ηγεσία) η θλιβερή είδηση του πολύνεκρου αεροπορικού δυστυχήματος. Συγκλονισμένοι όλοι παρακολουθούμε την εξέλιξη των ερευνών. Οι σκέψεις, οι προβληματισμοί και οι πολιτικές προεκτάσεις γεννιούνται εύλογα.
Αγαπημένο παράδειγμα όσων επιχειρηματολογούν υπέρ του φιλελευθερισμού, της ελεύθερης αγοράς και των αποκρατικοποιήσεων, είναι το παράδειγμα των αεροπορικών εταιρειών. Υποστηρίζουν με θέρμη ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός δημιουργεί περισσότερες επιλογές για τον καταναλωτή, αυξάνει το επίπεδο των προσφερομένων υπηρεσιών και ρίχνει τις τιμές. «Μπορώ να επιλέξω να πάρω την τάδε εταιρεία, που έχει σοκολατάκι, ή την άλλη που δεν έχει», λένε. Δεν ακούσαμε κανέναν να λέει: «μπορώ να επιλέξω να πάρω την τάδε εταιρεία, που έχει εφεδρικό οξυγόνο για τον πιλότο, ή την άλλη που δεν έχει», γιατί τότε ο φιλελευθερισμός δεν θα ακουγόταν τόσο ελκυστικός όσο με το «σοκολατάκι». Και στην προκειμένη περίπτωση του αεροπορικού δυστυχήματος δεν είναι τυχαίο ότι δεν ακούσαμε καν κανέναν υποστηρικτή του φιλελευθερισμού να πάρει θέση, να υποστηρίξει δημοσίως τα καλά του ελεύθερου ανταγωνισμού. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε;
Ένας καλοπροαίρετος φιλελεύθερος θα έλεγε εδώ ότι στην αχαλίνωτη τάση της αγοράς για ελαχιστοποίηση του κόστους μπορεί να ανθίσταται το κράτος, εγγυώμενο την τήρηση των σχετικών νόμων, των διεθνών κανονισμών και των απαιτούμενων προδιαγραφών ασφαλείας. Είναι αλήθεια, κανείς φιλελεύθερος δεν ζήτησε δημοσίως την κατάργηση ενός τέτοιου ρυθμιστικού ρόλου του κράτους. Αυτό ακούγεται αρκετά καθησυχαστικό, αλλά βασίζεται σε μια εντελώς λανθασμένη παραδοχή: ότι το κράτος είναι έξω από τους μηχανισμούς της αγοράς και επομένως μπορεί να παρεμβαίνει και να την ελέγχει. Στην πραγματικότητα το κράτος είναι ανίκανο να θέσει περιορισμούς στην αγορά και αυτό το βλέπουμε σε ένα σωρό περιπτώσεις: στο "Σαμίνα", στη διατροφική κρίση, στο νέφος, στην καταπάτηση δημοσίων εκτάσεων, κλπ…
Η περίπτωση της ασφάλειας των αερομεταφορών είναι κάπως ειδική: το κόστος ενός ατυχήματος είναι υψηλότερο από το κόστος του να λαμβάνεις μέτρα ασφαλείας. Εδώ το κράτος μπορεί να ελπίζει ότι μια αεροπορική εταιρεία έχει σοβαρότατους εμπορικούς λόγους να μην παίζει με τη ζωή των επιβατών. Είναι μια λογική υπόθεση, αλλά όπως και να έχει, όταν βλέπεις το ζήτημα κάτω από εμπορική σκοπιά και όχι ηθική, είσαι πάντοτε περισσότερο επιρρεπής στο ρίσκο (ειδικά αν είσαι οφ-σορ εταιρεία αδιευκρίνιστης ιδιοκτησίας με λήζινκ αεροσκάφη). Κάτω από αυτές τις συνθήκες, με τα δεδομένα της ελεύθερης αγοράς, θα ήταν ανοησία να πουλήσεις την Ολυμπιακή, μια και το να πουλάς ασφάλεια ως κρατική εταιρεία είναι πολύ ανταγωνιστικό εν σχέσει με το να πουλάς την εταιρεία σε διάφορους ακαθόριστους.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι η προστασία της ανθρώπινης ζωής είναι κόστος, και η αγορά δεν συμπαθεί το κόστος. Το ζήτημα λοιπόν για μας είναι πολιτικό: θέλουμε, διεκδικούμε και αγωνιζόμαστε για έναν κόσμο όπου θα υπάρχει και άλλος πόλος ισχύος πέρα από την αγορά, ένας πόλος που θα αντλεί την ισχύ του όχι από τα οικονομικά συμφέροντα αλλά από την κοινωνία. Υπό τις σημερινές συνθήκες, το αίτημα «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» αποκτά ένα όλο και βαθύτερο πολιτικό και συγκρουσιακό περιεχόμενο. Το θλιβερό και πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα μας κάνει να κατανοήσουμε ότι το σύνθημα αυτό δεν αφορά μόνο την αξιοπρεπή διαβίωση, τα δικαιώματα στην εργασία, την υγεία, την παιδεία, την περιβαλλοντική προστασία, την άρση των κοινωνικών αποκλεισμών και ανισοτήτων, αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις αφορά κυριολεκτικά την ίδια την ανθρώπινη ζωή.
Διονύσης Στραβοράβδης
Γραμματέας της ΝΕ Κέρκυρας του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ
