Skip to main content.
Συνασπισμός της Αριστεράς των Κινημάτων και της Οικολογίας
09/04/2011

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ Τ.Α - Σπύρος Τζόκας π. Δήμαρχος Καισαριανής

Πανελλαδική συνάντηση των στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, 9/4/2011

Στις δύσκολες μέρες που διανύουμε είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία, με αφετηρία την Τ.Α,  η συγκρότηση  λαϊκών συμμαχιών με τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου μας,  ανεξάρτητα από τον πολιτικό χώρο που προέρχονται ή ανήκουν. Η ευρύτερη αυτή κοινωνική και πολιτική συμμαχία αυτών των δυνάμεων  υλοποιείται  με την αναίρεση μιας χρόνιας παθολογίας: αυτής που εναγωνίως αναζητά διαφορές και τις υπερτονίζει για λόγους δήθεν καθαρότητας, ενώ παραμερίζει τις προφανείς ομοιότητες που ενώνουν και συσπειρώνουν το λαό.

Απαιτείται, συνεπώς,  μια  ρήξη  και  μια  ενότητα  στο  τοπίο  της  Αυτοδιοίκησης. Μια  ρήξη  με  τον  κόσμο  αυτό  που  πρεσβεύει  το  νεοφιλελευθερισμό  σʼ  όλες  τις  εκδοχές, το μνημόνιο, τα συνακόλουθα αυτού, τον Καλλικράτη, τα ατομικά  συμφέροντα,  την  πολιτική,  τον  πολιτισμό  και  την  ηθική  του.  Μια  ρήξη  με  τα  συμφέροντα  εκείνα  που  συμπιέζουν  και  απαξιώνουν  την  πολιτική  και  τους  πολίτες.  Μια  ρήξη  με  τους  προστάτες  και  τους  πελάτες,  με  το  «πολιτικό  χρήμα»  και  τη  σπέκουλα.  Και  μια  μεγάλη  ενότητα  με  τις  δυνάμεις  που  αντιστρατεύονται  τα  προαναφερθέντα. Και  στο  στρατόπεδο  αυτό  του αγώνα  και  της  αλλαγής  υπάρχουν  αρκετές  και  υγιείς  δυνάμεις,  οι  οποίες  θα  πρέπει  να  αδρανοποιηθούν  από  τις  εκάστοτε  κομματικές  παθογένειες, ιδεολογικές κατασκευές, προσωπικές ή άλλες φιλοδοξίες και σκοπιμότητες και  να  ενεργοποιηθούν  στον  κοινό  αγώνα.  Απαιτείται, συνεπώς, ένας συντονισμός των δυνάμεων αυτών, των κινήσεων πολιτών, των αυτοδιοικητικών πρωτοβουλιών, των δημοτικών παρατάξεων, που θα διατηρούν ένα ανοιχτό διάλογο και ανάμεσά τους και με τον κόσμο, θα συντονίζουν τις πρωτοβουλίες τους, τις εναλλακτικές προτάσεις, τις ιδέες για μορφές δράσης στον χώρο τους και στην Αυτοδιοίκηση

Το πολιτικό  πλαίσιο αυτής της ενότητας είναι η αντίδραση  στο μνημόνιο του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και της Ε.Ε και όλα τα θλιβερά κατάλοιπα του, όπως ο Καλλικράτης και ο αγώνας μας για αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία του λαού.  H αντίσταση μας στην βαθειά κρίση της Αυτοδιοίκησης ως αποτέλεσμα και των παραπάνω επιλογών:  Από τη μια πλευρά το κράτος, συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό, έρμαιο μεγάλων και μικρών συμφερόντων, προσπαθεί να καταπνίξει την αυτοτέλεια του αυτοδιοικητικού χώρου. Να μετατρέψει την αυτοδιοίκηση σε μικρούς μηχανισμούς διαχείρισης τοπικών υποθέσεων καθʼ ομοίωση του κρατικού μηχανισμού. Από την άλλη πλευρά, ιδιαίτερα στις μέρες μας, μέρες επικράτησης του ακραίου «νεοφιλελευθερισμού», του ιδιωτικού, του ατομικού βολέματος, η Αυτοδιοίκηση ως θεσμός πολιτικός και κοινωνικός, κατʼ εξοχήν θεσμός της δημοκρατίας, ο θεσμός δίπλα στον πολίτη, υπονομεύεται συνεχώς, αντιμετωπίζεται ως «ξένο σώμα» στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα. Ωθείται να υποκύψει, να ενσωματωθεί στην κοινωνία της αγοράς, να υπηρετήσει συμφέροντα, να μετάσχει στο βασίλειο της διαφθοράς. Υπό τη διπλή αυτή πίεση του κεντρικού κράτους και της κυριαρχίας της αγοραίας λογικής, δράσης, επιβολής συμφερόντων, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν κατορθώνει να ασκήσει τον θεσμικό της ρόλο. η τοπική κοινωνία αποσυντίθεται. Αυτή είναι η ουσία της κρίσης της Αυτοδιοίκησης στις μέρες μας. κρίση πολύπλευρη και δομική. 

Ο  θεσμός  της αυτοδιοίκησης  πρέπει  να  είναι  όλο  και  περισσότερο  συμμετοχικός. Πρόθεσή  μας πρέπει να είναι  η  ενεργοποίηση  των  πολιτών,  η  συμμετοχή  τους  στα  δρώμενα  της  πόλης  τους, της γειτονιάς τους,  η  συνεχής  και  εποικοδομητική  παρέμβαση  τους  και  η  συνακόλουθη  αναβάθμιση  της  τοπικής  αυτοδιοίκησης. Στην κατεύθυνση αυτή αγωνίζονται  καθημερινά οι άνθρωποι της Αυτοδιοίκησης που πιστεύουν στο θεσμό,  οι πρωτοβουλίες που ανοίγουν δρόμους, οι πολίτες που προασπίζουν την πόλη τους, τη γειτονιά τους, το χωριό τους, τον χώρο της καθημερινής τους ζωής. Είναι παρόντα τα τοπικά κινήματα, με αφετηρία τα συγκεκριμένα προβλήματα του χώρου, από τα σκουπίδια ως το θέατρο που λείπει από την πόλη. από το κυκλοφοριακό χάος και τον μολυσμένο αέρα ως την δημοκρατία στην πράξη, το όνειρο μιας άλλης οργάνωσης της ζωής στο χωριό, την πόλη, την περιφέρεια. Όλες αυτές οι ζωντανές δυνάμεις αντιστέκονται και δημιουργούν όρους μιας απάντησης, μιας εναλλακτικής πρότασης για μια ανανεωμένη, σύγχρονη, λαϊκή Αυτοδιοίκηση.

Οι κινήσεις για την Αυτοδιοίκηση που έχουν ριζοσπαστική αντίληψη και δράση για τα αντίστοιχα θέματα οφείλουν να μετέχουν σε ένα ανοιχτό χώρο διαλόγου και πρωτοβουλιών, διατηρώντας την αυτονομία τους, αλλά συμμετέχοντας  σε κοινές πρωτοβουλίες και δράσεις, στο βαθμό που η κάθε κίνηση το κρίνει αναγκαίο και χρήσιμο στις δικές της ιδιαίτερες συνθήκες. Στόχος μας πρέπει να είναι όχι ο κομματικός αυτοδιοικητικός αλλά ο αριστερός αυτοδιοικητικός. Αυτός που παρεμβαίνει στα δρώμενα της πόλης στα μεγάλα πολιτικά ζητήματα και δημιουργεί συνθήκες κινήματος. Η αυτοδιοίκηση μπορεί να μην είναι η ίδια κίνημα αλλά οι αριστεροί αυτοδιοικητικοί οφείλουν να δημιουργούν κίνημα.  Οφείλουμε, συνεπώς, να έχουμε διαρκώς στη σκέψη μας μια Αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία του Πολίτη, η οποία να λειτουργεί ως λαϊκή εξουσία, να είναι αγωνιστική και διεκδικητική και να είναι οικονομικά επαρκής για την άσκηση των αρμοδιοτήτων της. Να συνδέουμε την Τ.Α με τα κινήματα  πόλης, με συλλογικότητες φεμινιστικού χαρακτήρα και κάθε μορφής προοδευτικές και ριζοσπαστικές συλλογικότητες κοινωνικού, οικολογικού και πολιτιστικού χαρακτήρα.

Είναι προφανές ότι η παραπάνω πολιτική επιλογή είναι απέναντι στον «Καλλικράτη», του οποίου τα πρώτα δείγματα εφαρμογής δικαιώνουν αυτούς που έδωσαν μάχη να μην ψηφισθεί, τώρα που πολλοί αρχίζουν να νοιώθουν τις συνέπειες του. Οι συνέπειες αυτές  θα γίνουν περισσότερο ορατές  μέρα με τη μέρα. Όταν η ήδη εξαθλιωμένη οικονομικά Τοπική Αυτοδιοίκηση θα οδηγηθεί στο Θάνατο. Όταν αντιληφθούν όλοι ότι ο Καλλικράτης στοχεύει όχι στην ανασυγκρότηση του Κράτους, αλλά στην περαιτέρω εξυπηρέτηση του κεφαλαίου, στην κατάργηση και των τελευταίων λαϊκών θεσμών και στη συρρίκνωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Αυτά πλέον μέρα με τη μέρα είναι φανερά και εικονίζονται από την υποδούλωση της Τ.Α στα κυβερνητικά κελεύσματα, μέχρι τη χρησιμοποίηση της ως ιμάντα για να περάσουν τις αντιλαϊκές πολιτικές.

Η κατάσταση αυτή στοχεύει και τους εργαζόμενους των Ο.Τ.Α. καθώς τα οικονομικά δυσχεραίνουν, νέες αρμοδιότητες έρχονται χωρίς τους αντίστοιχους πόρους, ενώ τα έσοδα της Τ.Α που μειώθηκαν κατά 40% το 2010, φαίνεται ότι θα μειωθούν και άλλο το 2011.Ήδη πολλαπλασιάστηκαν οι δήμοι που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις τους, ακόμη και για την πληρωμή της μισθοδοσίας του προσωπικού τους. Χιλιάδες εργαζόμενοι, συμβασιούχοι και εργαζόμενοι των Δημοτικών Επιχειρήσεων απολύονται, ενώ ο Καλλικράτης με τη σύνταξη των νέων Ο.Ε.Υ. και την ενοποίηση των Νομικών Προσώπων, υπό τη δαμόκλειο σπάθη του «μνημονίου» μπορεί να σημάνει απολύσεις ακόμη και τακτικού προσωπικού.

Ο Καλλικράτης έρχεται να  αλλοιώσει την πεμπτουσία της Τ.Α, την άμεση Δημοκρατία, τη λαϊκή συμμετοχή και, συνεπώς, τη λαϊκή εξουσία. Η Τ.Α δεν έχει ανάγκη τέτοιων θολών και μηχανιστικών συνενώσεων, επειδή μετατρέπεται σε γραφειοκρατικό μηχανισμό ή μικρό κράτος, απρόσωπο και απόμακρο από τον πολίτη. Με τις επιχειρούμενες συνενώσεις καταστρατηγούνται οι έννοιες της άμεσης δημοκρατίας, της συμμετοχής και της αμεσότητας. Ενισχύεται και σε τοπικό επίπεδο η έννοια της πολιτικής αλλοτρίωσης, η απομάκρυνση και η αποξένωση των πολιτών από την εξουσία. Δημιουργούνται διάφορα κρατίδια, τα οποία προκαλούν έναν έντονο συγκεντρωτισμό και απομακρύνουν τον πολίτη από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. 

Συμπερασματικά, στον Καλλικράτη υπάρχει σαφές πρόβλημα στην αρχή της αντιπροσωπευτικότητας, της συλλογικότητας και της πολιτικής δημοκρατίας. Ως επίφαση δημοκρατίας, αλλά με άνωθεν επιβολή και όχι με δυνητικό τρόπο καθιερώνει κάποιους θεσμούς, οι οποίοι θα αυτοακυρωθούν στην εφαρμογή τους.  Αυτή η πολιτική διαφαίνεται και από το σχέδιο νόμου εκλογής των συλλογικών οργάνων (ΠΕΔ – ΚΕΔΕ) της αυτοδιοίκησης που έχει καταθέσει η Κυβέρνηση. Η αντιλαϊκή πολιτική του  «Καλλικράτη», οι άθλιες πολιτικές του μνημονίου  ολοκληρώνονται με την αντιδημοκρατική θεσμική εκτροπή του απόλυτα δημαρχοκεντρικού, πλειοψηφικού συστήματος εκλογής.

Είναι προφανές, πλέον, ότι το περιεχόμενο αυτής της μεταρρύθμισης στοχεύει στον μεγαλύτερο έλεγχο της τοπικής αυτοδιοίκησης από τα κυρίαρχα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, είναι ενταγμένο στο σύμφωνο σταθερότητας και υπηρετεί το νεοφιλελευθερισμό.

Από την άλλη πλευρά είναι σαφές ότι  παραμένει πάντα επιτακτική η ανάγκη για μια ενιαία, ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση του κράτους και των αυτοδιοικητικών θεσμών. Να γίνει η Τ.Α. ουσιαστικός παράγοντας που συμβάλλει στην ισόρροπη ανάπτυξη με την αντιμετώπιση των τεράστιων ανισοτήτων που εμφανίζονται μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, να γίνει φορέας κοινωνικής και οικονομικής προόδου, φορέας ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, δημοκρατίας και διαφάνειας. Τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι:

•    Ακριβής κοστολόγηση & χρηματοδότηση των αρμοδιοτήτων της Τ.Α

•    Εξάλειψη της θλιβερής πραγματικότητας του Δήμου – επαίτη

•    Κατάργηση του θεσμικού πλαισίου που προωθεί την ανταποδοτικότητα, την εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση   των δραστηριοτήτων της Τ.Α

•    Ισχυρός – Λαϊκός – αποτελεσματικός Δήμος

•    Συμμετοχή – άμεση δημοκρατία – αμεσότητα – εγγύτητα – επικουρικότητα και όχι αποξένωση των πολιτών

•    Η αποκέντρωση με την έννοια της  πολιτικής δημοκρατίας, δηλαδή  συμμετοχής του πολίτη στις διαδικασίες συναπόφασης στη γειτονιά του και, συνεπώς, ενεργοποίησης του. Η έννοια δηλ. των μικρών ανθρώπινων βάσεων, όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις.

•    Εθελούσιες συνενώσεις που θα προκύπτουν από τη λαϊκή βούληση.

•    Η ενίσχυση των θεσμών λαϊκής συμμετοχής ελέγχου & λογοδοσίας των τοπικών αρχών.

•    Η καθιέρωση της απλής αναλογικής για την αντίστοιχη των οργάνων της αυτοδιοίκησης με τη λαϊκή βούληση.

•    Οι αναγκαίες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της, για να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και οι έλεγχοι σκοπιμότητας των αποφάσεών της, να καταργηθούν όλοι οι νόμοι και ρυθμίσεις που προωθούν τη λογική της ανταποδοτικότητας, της πρόσθετης φορολογικής επιβάρυνσης των πολιτών, της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών της, την καθιέρωση της απλής αναλογικής, την ενίσχυση της λαϊκής συμμετοχής, ελέγχου και λογοδοσίας.

Το κράτος και οι εκάστοτε κυβερνήσεις ούτε είχαν, ούτε έχουν το κριτήριο του προτέρου έντιμου βίου, απέναντι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ώστε να προωθήσουν τις παραπάνω μεταρρυθμίσεις  Οι σχέσεις κράτους και Αυτοδιοίκησης, μεταπολεμικά, είναι σχέσεις εξάρτησης, σχέσεις πατρονείας. Το κράτος προσπαθεί με κάθε τρόπο να εξαρτήσει ή να πατρονάρει την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς όφελός του. Άρα λογικά, υπάρχουν αντιδράσεις, όποτε μια Κυβέρνηση παίρνει κάποια μέτρα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Oι θεσμοθέτημένοι πόροι που διαρκώς με τεχνάσματα παρακρατούνται, οι έλεγχοι σκοπιμότητας δραστηριοτήτων της Τ.Α από όργανα του κράτους, οι συλλήψεις αιρετών από αστυνομικά όργανα όταν υπερασπίζονται τα δίκαια των πολιτών είναι μερικά από τα τεκμήρια της θλιβερής αυτής πραγματικότητας.

   Το Κράτος, επίσης, δεν εναρμονίζεται με τη μακρά παράδοση των αυτοδιοικητικών θεσμών με κοινωνική λειτουργία και δράση. Σε αυτήν τη φάση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού αυτό που έχει πρόσθετη και ιδιαίτερη σημασία είναι η υπεράσπιση του κοινωνικού χαρακτήρα και των κοινωνικών δράσεων της Αυτοδιοίκησης, αλλά και η στήριξη και ανασυγκρότηση τους στις νέες συνθήκες, καθώς και η προάσπιση και στήριξη όλων των κοινωνικών θεσμών της τοπικής κοινωνίας. θεσμών οικονομικής, κοινωνικής, πνευματικής, πολιτισμικής δράσης. Το ζήτημα του κοινωνικού χαρακτήρα και των κοινωνικών δράσεων της Αυτοδιοίκησης μπορεί να είναι μια απάντηση στις πολιτικές εμπορευματοποίησης όλων των κοινωνικών σχέσεων, αγοραιοποίησης των κοινωνικών θεσμών. Είναι όμως επίσης αφετηρία εναλλακτικής απάντησης, γραμμή άμυνας της τοπικής κοινωνίας μέσα από τους θεσμούς στην πλημμύρα της αγοράς και της εμπορευματοποίησης.

Στην ίδια κατεύθυνση, τέλος, η εκχώρηση του δημοσίου χώρου και των δημοσίων δραστηριοτήτων μέσω ΣΔΙΤ ή παρομοίων κατασκευασμάτων είναι ασύμβατη με τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Στόχος μας πρέπει να είναι η επεξεργασία σχεδίων τοπικής ανάπτυξης με προτεραιότητα το κοινωνικό όφελος και όχι τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του δήμου. Βασικοί άξονες μιας τέτοιας κατεύθυνσης είναι η υπεράσπιση της κατοικίας, του δημόσιου χώρου και του περιβάλλοντος από τις επιθέσεις της νεοφιλελεύθερης αγοράς, η προώθηση κοινωνικής πολιτικής ενάντια σε κάθε μορφή αποκλεισμών, η υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων, οι ανοιχτές θεραπευτικές κοινότητες, η ένταξη των μεταναστών. Αυτά δεν είναι απλά ζητήματα πολιτικής επιλογής, είναι μια πάλη ιδεολογικής ηγεμονίας απέναντι στον κοινωνικό συντηρητισμό, ο οποίος αλληλοτροφοδοτείται με νεοφιλελεύθερα επικοινωνιακά σχέδια: επιχειρήσεις «σκούπα», «σώματα πολιτών» για τη συνοικιακή ασφάλεια, πάνοπλα στρατιωτικοποιημένα αστυνομικά σώματα, κάμερες σε δρόμους και σε σχολεία.