1. Εισαγωγή.
Η προώθηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου διαχείρισης, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, δημιουργούν νέα δεδομένα στη λειτουργία του εθνικού κράτους και κατ' επέκταση της Αυτοδιοίκησης. Ειδικότερα την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα, η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων και εμπορευματοποίησης «δημόσιων αγαθών», επεκτείνεται στις λειτουργίες των Δήμων, όπως επίσης ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, «τοπικά σύμφωνα απασχόλησης», περικοπές δικαιωμάτων και αμοιβών, κά. Ταυτόχρονα η χρόνια υποχρηματοδότηση των ΟΤΑ αποκτά νέες μορφές, ενώ διογκώνονται τα φαινόμενα «διαπλοκής» και διαφθοράς υπηρεσιακών παραγόντων της Αυτοδιοίκησης με επιχειρηματικούς κύκλους. Στο παρόν σημείωμα θα εξετάσουμε ορισμένες από τις οικονομικές λειτουργίες των ΟΤΑ στο φως των νέων δεδομένων και των απαιτήσεων διατύπωσης σύγχρονου προγραμματικού λόγου εν όψει των Αυτοδιοικητικών εκλογών.
2. Ο ρόλος των Δημοτικών Επιχειρήσεων στις νέες συνθήκες
Ο νέος κώδικας της Αυτοδιοίκησης καθορίζει τέσσερις κατηγορίες επιχειρήσεων. Πρώτον τις Δημοτικές ΑΕ και Αναπτυξιακές ΑΕ, οι οποίες μετά από 3 ζημιογόνες χρήσεις οδηγούνται υποχρεωτικά σε εκκαθάριση. Το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς ορίζεται με πλειοψηφική είτε μειοψηφική συμμετοχή Δήμου, ενώ το εργασιακό καθεστώς είναι ιδιωτικού δικαίου. Δεύτερον τις δημοτικές επιχειρήσεις «κοινωφελούς χαρακτήρα» με ενίσχυση του ρόλου της αγοράς (ήδη το 70% λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια). Τρίτον τις δημοτικές επιχειρήσεις «Ύδρευσης-Αποχέτευσης» με έντονο το στοιχείο της ανταποδοτικότητας (εμπορευματοποίησης νερού) και τέλος τις «Δημοτικές/Κοινοτικές ΑΕ» αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας, οι οποίες από ΝΠΔΔ μετατρέπονται βαθμιαία σε ΝΠΙΔ. Όλες οι άλλες κατηγορίες δημοτικών επιχειρήσεων, θα πρέπει σε ένα χρόνο να προσαρμοστούν στο νέο καθεστώς ή να κλείσουν.
3. Προώθηση Σ.Δ.Ι.Τ. (Συνεργασία Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα)
Το πλαίσιο των ΣΔΙΤ προετοίμασε το ΠΑΣΟΚ και εφάρμοσε η ΝΔ, με το Ν.3389/05. Πρόκειται για νέο θεσμό που αγκαλιάζει όλη τη «γκάμα» των λειτουργιών της Κεντρικής Διοίκησης (τεχνικές υποδομές, υγεία, παιδεία, ενέργεια, κλπ), με κύριο στόχο την εξασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών δράσης στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Το συγκεκριμένο μοντέλο, έχει αρχίσει ήδη να εφαρμόζεται στους Δήμους με μορφή «Προγραμματικών Συμφωνιών». Χαρακτηριστική περίπτωση η «Προγραμματική Συμφωνία» του Δήμου Αμαρουσίου, η οποία προωθεί τη συνεργασία Δήμου και ιδιωτικού κεφαλαίου σε διάφορα πεδία (από κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών, παιδικούς σταθμούς, κατασκευή και συντήρηση σχολείων, αθλητικών χώρων, μέχρι υπηρεσίες καθαριότητας, πράσινου, ηλεκτροφωτισμού, συγκοινωνιών, πληροφορικής, πολιτιστικών δράσεων, δημοτικών κτιρίων, είσπραξη χρεών, κά). Μόνο η δημοτική αστυνομία μένει έξω και σε γενικότερο επίπεδο, οι υπηρεσίες Δημοσίας Τάξης, Δικαιοσύνης και 'Αμυνας. Όλες οι άλλες λειτουργίες, μπορούν να γίνουν αντικείμενο ΣΔΙΤ.
Το νέο μοντέλο συνεργασίας «δημόσιου και ιδιωτικού τομέα» δεν είναι εντελώς καινούργιο. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι μέχρι τώρα αποτελούσε εξαίρεση (συμβάσεις παραχώρησης δημοσίων έργων σε ιδιωτικές εταιρίες, πχ. Ρίο-Αντίρριο, Μετρό, Αττική Οδός, Αεροδρόμιο, κά), ενώ τώρα μετατρέπεται σε κανόνα και επεκτείνονται σε όλες σχεδόν τις κρατικές λειτουργίες. Κατά συνέπεια αν μέχρι σήμερα είχαμε επιβολή «διοδίων» κατ� εξαίρεση, τώρα θα έχουμε γενικευμένη εφαρμογή (ανταποδοτικά τέλη), σε όφελος του ιδιωτικού κεφαλαίου. Πρόκειται για αρνητική εξέλιξη, που καθιερώνει τη θεσμική ασυδοσία των μεγάλων, κυρίως, επιχειρήσεων, πάνω στην κοινωνία. Υπεύθυνοι για αυτήν την πολιτική, είναι κατ� αρχήν το μεγάλο κεφάλαιο και οι πολυεθνικές καθώς επίσης η ΕΕ, οι πολιτικές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ (δικομματισμός), ενώ σοβαρές ευθύνες έχει η ΚΕΔΚΕ και ΕΝΑΕ, με τις χλιαρές αντιδράσεις και ανεκτικότητα τους στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
4. Φορολογία και Οικονομική Αυτοδυναμία ΟΤΑ
Είναι γνωστά τα οικονομικά αδιέξοδα της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, εξ� αιτίας της πολιτικής εκ μέρους της Κεντρικής Διοίκησης. Η μη απόδοση των θεσμοθετημένων πόρων, των λεγόμενων Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ), έχει συσσωρεύσει ένα έλλειμμα που σύμφωνα με την ΚΕΔΚΕ, ανέρχεται σε 2,2 δις �, ενώ κατά την κυβέρνηση σε 1,7 δις �. Το κύριο χαρακτηριστικό της κυβερνητικής πολιτικής στις νέες συνθήκες είναι η μεταφορά αρμοδιοτήτων (υποχρεώσεων) στους ΟΤΑ χωρίς αντίστοιχη μεταφορά πόρων. Εξ αιτίας αυτής της πολιτικής 650 μονάδες κοινωνικής φροντίδας με 2.044 εργαζόμενους, αδυνατούν να ανταποκριθούν στο έργο τους, ενώ για τη μονιμοποίηση 16.870 συμβασιούχων που εργάζονται σε κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων (από τους οποίους 6.700 είναι άτομα με αναπηρία) δεν προβλέπονται κονδύλια ύψους 26 εκατ. Εξ αιτίας αυτής της πολιτικής, οι δήμοι εξωθούνται σε αύξηση δημοτικών φόρων, ανταποδοτικών τελών και δανεισμό, με αντίστοιχες συνέπειες στους πολίτες και στην οικονομική τους βιωσιμότητα.
Από ορισμένους εκπροσώπους της Αυτοδιοίκησης, προβάλλεται ως λύση, η καθιέρωση δικαιώματος φορολογίας από τους ΟΤΑ. Ωστόσο τα δεδομένα του ελληνικού φορολογικού συστήματος, όσο και τις εμπειρίες από πολλές χώρες της ΕΕ, δεν δικαιώνουν «κατά κράτος» τη συγκεκριμένη άποψη. Ορισμένα στοιχεία για το άδικο φορολογικό σύστημα της χώρας, είναι αποκαλυπτικά. Από τους 5.214.000 φορολογούμενους (με δηλώσεις 2005) μόνο 14.984 δήλωσαν εισόδημα άνω των 100.000 � (34 εκατ. δρχ), ενώ μόνο 44.000 δήλωσαν περιουσία που εμπίπτει στη Μεγάλη Ακίνητη Περιουσία. Επίσης από τις 39.340 ΑΕ/ΕΠΕ, οι 22.545 ή 57%, έκαναν μηδενικές δηλώσεις, ενώ από την ανάλυση των ισολογισμών 11.000 ΑΕ της περιόδου 2002-2004, η αύξηση κερδών προ φόρων ανέρχεται σε 27,4% ενώ μετά την αφαίρεση των φόρων 37,7%, λόγω μείωσης φορολογίας.
Όσον αφορά τη συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης στο σύνολο των δημοσίων εσόδων και δαπανών στις χώρες της ΕΕ, παρατηρούνται τα εξής. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν ισχυρά εμπόδια στη δυνατότητα επιβολής φόρων της Αυτοδιοίκησης, ενώ μακροχρόνια υπάρχει τάση αύξησης του μεριδίου της στο σύνολο των εσόδων και δαπανών. Ειδικότερα τα φορολογικά έσοδα από 4,2% κατά μέσο όρο το 1998, ανήλθαν σε 4,7% του ΑΕΠ το 2002, ενώ στο σύνολο των κρατικών εσόδων από 15,2% ανήλθαν σε 17,2%. Η ελληνική ΤΑ έχει τα μικρότερα φορολογικά έσοδα (1,3%) σε ποσοστό των φορολογικών εσόδων. Όσον αφορά την τοπική δημόσια δαπάνη, αυξήθηκε από 11,2% του ΑΕΠ το 1998, σε 12,3% του ΑΕΠ το 2002, στις δημόσιες επενδύσεις από 1,4% σε 1,5%, ενώ το χρέος από 6% σε 5,5% του ΑΕΠ. Από τα διάφορα συστήματα οικονομικής στήριξης της Αυτοδιοίκησης, της Δανίας χαρακτηρίζεται από απλότητα και δυναμικότητα (τα έσοδα προέρχονται κυρίως από τοπικούς φόρους εισοδήματος νομικών και φυσικών προσώπων και ένα μικρό ποσοστό από ΦΠΑ). Κατά συνέπεια η λύση του προβλήματος της οικονομικής αυτοδυναμίας των ΟΤΑ, περνάει κυρίως μέσα από την αλλαγή του τρόπου κατανομής του φορολογικού προϊόντος, μεταξύ κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης, με αύξηση της κρατικής επιχορήγησης, μεταρρύθμιση φορολογικού συστήματος, πάταξη φοροδιαφυγής, μείωση φορολογίας μισθωτών-συνταξιούχων, κά. Σε κάθε περίπτωση η λύση του οικονομικού προβλήματος των ΟΤΑ, αποτελεί για την Αριστερά, κεντρικό στοιχείο της κινηματικής δράσης της Αυτοδιοίκησης.
5. Αριστερή Πρόταση και Κινηματική δράση
Στο θέμα αυτό υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις που κινούνται μεταξύ αμφισβήτησης, υποτίμησης και υπερβολής. Λόγω των δυσκολιών που δημιουργεί η νεοφιλελεύθερη πολιτική, υπάρχει τάση φυγής από το μέτωπο των καθημερινών συγκρούσεων και προσφυγής στον ιδεολογικό διακηρυτισμό και μετατόπιση της πάλης αποκλειστικά στο στρατηγικό επίπεδο (υπέρβαση καπιταλισμού). Από την άλλη υπάρχει τάση απολυτοποίησης ορισμένων δυνατοτήτων αξιοποίησης της Αυτοδιοίκησης, για προώθηση μέτρων υπέρ των πολιτών, που συνήθως συνοδεύεται από απουσία ταξικής θεώρησης και κυριαρχίας μιας διαχειριστικής λογικής, ιδεολογικής αναδίπλωσης στο νεοφιλελευθερισμό και εγκατάλειψης του στρατηγικού στόχου. Επίσης υπάρχουν κριτικές θεωρήσεις με επικέντρωση στα δικαιώματα των πολιτών και των θεσμικών αλλαγών στο εποικοδόμημα, οι οποίες ωστόσο αποσπώνται από την κοινωνικο-οικονομική βάση του συστήματος. Τέλος υπάρχουν θεωρήσεις τις οποίες συμμεριζόμαστε, σύμφωνα με τις οποίες, η Αυτοδιοίκηση αποτελεί «μετερίζι» του αγώνα για βελτίωση της καθημερινής ζωής των δημοτών και ταυτόχρονα «μετερίζι» κινηματικής παρέμβασης, για την αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων και προώθηση ριζικότερων αλλαγών στο σύνολο της κοινωνίας (σοσιαλιστική προοπτική). Αυτό σημαίνει ανοικτή πάλη κατά της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και των εκφραστών της, ενίσχυση των αντιστάσεων της κοινωνίας, διευκόλυνση της συσπείρωσης ριζοσπαστικών δυνάμεων για διεξαγωγή της πάλης από καλύτερες θέσεις, επιβεβαιώνοντας την εναλλακτική πολιτική σε «μικροκλίμακα» σε αντιστοιχία με τη γενικότερη εναλλακτική πρόταση στο σύνολο της κοινωνίας.
ΑΡΧΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
RSS