20/10/2004

Ομιλία του Ν.Κωνσταντόπουλου σε ημερίδα της Κ.Ο. του ΣΥΝ

20 Οκτωβρίου 2004

Ομιλία του Νίκου Κωνσταντόπουλου σε ημερίδα που διοργάνωσε η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς με θέμα: "Πολιτική Εξουσία, Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, Εξωθεσμικά Κέντρα: Αντιστροφή Ρόλων;"

Κυρίες και κύριοι να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας. Είναι μια πρωτοβουλία της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Συνασπισμού για ένα θέμα κεντρικής σημασίας, για ένα θέμα διαρκούς επικαιρότητας. Για ένα πρόβλημα το οποίο είναι μόνιμο στον εσωτερικό πυρήνα του πολιτικού μας συστήματος.

Το αίτημα για αυτονομία της πολιτικής από πελατειακές και εξωθεσμικές εξαρτήσεις, όπως επίσης και το αίτημα για διεύρυνση της δημοκρατίας και όχι για περιορισμό της, που επιβάλλεται στο όνομα της ασφάλειας και του ανταγωνισμού, πιστεύουμε ότι είναι κεντρικά προβλήματα για την ανανέωση και τον προοδευτικό εκσυγχρονισμό του πολιτικού μας συστήματος.

Στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, το πολιτικό μας σύστημα εξακολουθεί να βρίσκεται σε απόσταση από την κοινωνική πραγματικότητα και τις ανάγκες της χώρας, εξακολουθεί να εμφανίζει αποκλίσεις από όσα συμβαίνουν στο διεθνές περιβάλλον, επιμένει να κινείται με τους δικούς του ρυθμού ενώ στην αγορά, στην τεχνολογία, στα πολυμέσα, οι ταχύτητες των εξελίξεων είναι πολύ πιο έντονες και οι μορφές δράσης σε όλους αυτούς τους τομείς αλλάζουν με τρόπο ραγδαίο.

Για να το πω και διαφορετικά, στο διεθνές περιβάλλον συντελούνται δραστικές εξελίξεις, στο οικονομικό γίγνεσθαι οι αλλαγές είναι δραματικές, έντονες και καινοφανείς είναι οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις στην ελληνική κοινωνία, αλλά το πολιτικό σύστημα, το κρατικό και κυβερνητικό μοντέλο παραμένει εγκλωβισμένο στον εαυτό του, στις αυταρέσκειές του και στις σκοπιμότητές του.

Το νέο αναθεωρημένο σύνταγμα του 2000 δυστυχώς αποδεικνύεται ότι δεν αποτελεί το νέο πλαίσιο των διαρθρωτικών αλλαγών που χρειάζεται η χώρα. Δεν είναι το σύνταγμα του 21ου αιώνα, αλλά μια ακόμα εκδοχή των συνταγμάτων που προηγήθηκαν και μάλιστα θα έλεγα σε ορισμένους τομείς όχι η καλύτερη. Σε άλλα θέματα ίσως είναι καλύτερο.

Προχθές ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επεσήμανε αρνητικές ρυθμίσεις που έχουν σχέση με την εκλογή των Βουλευτών και τη συγκρότηση της Βουλής.

Κάθε μέρα επισημαίνονται αδυναμίες συμμόρφωσης της οικονομικής και κρατικής δραστηριότητας στις ρήτρες συνταγματικής νομιμότητας, είτε πρόκειται για την προστασία του περιβάλλοντος και των συλλογικών αγαθών, είτε πρόκειται για τον αθέμιτο ανταγωνισμό με την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης που διαμορφώνει ολιγοπώλια, αν όχι μονοπώλια, είτε πρόκειται για τον ευρύτερο τομέα των ΜΜΕ και των συμβάσεων έργου προμηθειών και υπηρεσιών προς το Δημόσιο.

Το ποια δημοκρατία θέλουμε για τον 21ο αιώνα και ποια πρέπει να είναι η θεσμική συγκρότησή της, για να μην υποκύψει στην επιβολή της αγοράς, για να μην αλλοτριωθεί από τις τεχνικές προβολής και διαφήμισης και για να μην συρρικνωθεί στο όνομα της ασφάλειας, γίνεται σήμερα βασανιστικό πολιτικό πρόβλημα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα, γιατί βρίσκεται σε έξαρση η εξέλιξη των τεχνοεπιστημών και η παγκοσμιοποίηση της αγοράς χωρίς να εξασφαλίζεται σταθερότητα και ισόρροπη ανάπτυξη για όλους στον κόσμο.

Γιατί το κομματικό φαινόμενο και στην Ελλάδα και διεθνώς περνάει κρίση. Χωρίς να έχουν ακόμη αναπτυχθεί νέες μορφές αντιπροσώπευσης και διαμεσολάβησης, τα νέα κοινωνικά Κινήματα είναι μια νέα μορφή παρέμβασης και πολιτικής δράσης που μπορούν να αποτελέσουν δυναμική προοπτική, να διαμορφώσουν δυναμική προοπτική ανανέωση της πολιτικής γενικότερα.

Είναι βασανιστικό πρόβλημα γιατί το θέμα της διακυβέρνησης στις σημερινές συνθήκες γίνεται ολοένα και πιο σύνθετο, εξαρτώμενο από πολλούς παράγοντες έτσι ώστε σε καμιά περίπτωση να μη μπορεί η διακυβέρνηση να υποκατασταθεί από τη διαχείριση και την διεκπεραίωση και το θέμα της νέας διακυβέρνησης με αυτές τις συνθήκες είναι κεντρικό πολιτικό πρόβλημα στην πολιτική θεωρία.

Τέλος, γιατί η πολιτική ως διαδικασία παρέμβασης και διαμόρφωσης δεδομένων υποχωρεί από πλευράς τόσον αξιοπιστίας όσον και αποτελεσματικότητας.

Είναι φανερό λοιπόν ότι μέσα σε αυτές τις συνθήκες η συζήτηση για το πολιτικό σύστημα και την παθογένειά του αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Το θέμα της διαπλοκής οικονομικών συμφερόντων και πολιτικής εξουσίας, ο Συνασπισμός το έχει καταστήσει αιχμή της πολιτικής του εγκαίρως και θα έλεγα και με διορατικότητα.

Βεβαίως έχει και κόστος η ενασχόληση με αυτό το θέμα, δεν το υπολογίσαμε το κόστος γιατί είμαστε πεπεισμένοι ότι η διαπλοκή και η διαφθορά είναι μια από τις διαρθρωτικές αιτίες των προβλημάτων καθήλωσης της χώρας ή απόκλισης της χώρας, συνιστά απειλή για την λειτουργία της δημοκρατίας.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα εξέλιξη. Ο κ. Πρωθυπουργός, ο κ. Καραμανλής, εμφανίζεται αποφασισμένος να αποπειραθεί αντιμετώπιση του προβλήματος. Την ίδια ώρα, ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολιτεύσεως κ. Παπανδρέου, δηλώνει διατεθειμένος να συμβάλλει ως Αξιωματική Αντιπολίτευση σε κάθε τέτοια πραγματική απόπειρα.

Αυτή η εξέλιξη, εκτός του ότι δικαιώνει πανηγυρικά την πολιτική του Συνασπισμού, δημιουργεί μια πραγματική δυνατότητα να γίνουν ορισμένα σοβαρά βήματα. Τέτοιου είδους συναίνεσης σ’ αυτό το θέμα δεν υπήρχε ποτέ μέχρι σήμερα και οφείλω αυτό το στοιχείο να το αναδείξω ως το πιο σημαντικό, απόλυτη συζήτηση των τελευταίων ημερών.

Εμείς ως μικρό Κόμμα είμαστε υποχρεωμένοι να φωνάζουμε πολύ παραπάνω για να ακουστούμε. Έχουμε φωνάξει και στο παρελθόν πολύ, θα εξακολουθήσουμε να επιμένουμε και τώρα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο και σύνθετο πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται απλώς και μόνο στο πεδίο των καταγγελιών.

Το κεντρικό ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι το πώς μπορεί θεσμικά να οχυρωθεί το πολιτικό μας σύστημα απέναντι στα φαινόμενα διαπλοκής, διαφθοράς, διάβρωσης. Είναι η συζήτηση που έπρεπε να έχει γίνει σε βάθος κατά την αναθεώρηση του συντάγματος και που δυστυχώς δεν έγινε τότε που έπρεπε να γίνει με ευθύνη των δύο κομμάτων.

Θα προσπαθήσω να επισημάνω όσο γίνεται πιο απλά ότι στις συνθήκες του σκληρού οικονομικού ανταγωνισμού της αγοράς, είναι δεδομένη η τάση των διαφόρων οικονομικών κέντρων να προσπαθούν να εξασφαλίσουν την εύνοια των μηχανισμών του κράτους προκειμένου να βελτιώσουν τη θέση τους στην αγορά και να προωθήσουν τα οικονομικά τους συμφέροντα.

Το ερώτημα λοιπόν είναι πώς θα είναι εξαιρετικά δύσκολο αν όχι αδύνατο, στα πολιτικά πρόσωπα να ενδώσουν στα ποικίλα δέλεαρ που τους προσφέρονται όταν ασκούν εξουσία και μπορούν να αποφασίζουν και το δεύτερο ερώτημα είναι πώς θα επιβληθεί τέτοιο καθεστώς διαφάνειας στις κινήσεις των οικονομικών κέντρων, ώστε να είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη η χρησιμοποίηση μεθόδων διάβρωσης και εν συνεχεία εξάρτησης και χειραγώγησης του πολιτικού συστήματος, των πολιτικών κέντρων, των πολιτικών προσώπων.

Σοβαρή προσπάθεια αντιμετώπισης της διαπλοκής, προϋποθέτει κινήσεις και προς τις δυο κατευθύνσεις. Αυτό σημαίνει τη διαμόρφωση θεσμών που να τροποποιούν την κεντρική δομή του πολιτικού μας συστήματος. Πιστεύω ότι εδώ βρίσκεται ο πυρήνας του προβλήματος. Η αντιμετώπιση της διαπλοκής δεν είναι θέμα ηθικό, ηθικολογικό ούτε είναι υπόθεση αδιαφθόρων και καταγγελιών.

Ένα πολιτικό σύστημα που εξασφαλίζει στον εκάστοτε Πρωθυπουργό και στο περιβάλλον του, στην Κυβέρνηση και στην πλειοψηφία της απόλυτη εξουσία, ένα πολιτικό σύστημα που υποβαθμίζει τον ρόλο της Βουλής και της δικαιοσύνης, ένα πολιτικό σύστημα που δεν εξισορροπείται σε κανένα επίπεδο άσκησης της εξουσίας και δεν προβλέπει σοβαρές διαδικασίες ελέγχου, αποτελεί ιδανικό θερμοκήπιο για να αναπτυχθούν τέτοια φαινόμενα.

Ο ρόλος του Τύπου, ιδιαίτερα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας είναι σήμερα ένα τεράστιο θέμα. Σε συνθήκες τηλεοπτικής δημοκρατίας οι Κυβερνήσεις, τα κόμματα, οι πολιτικοί έχουν ανάγκη τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για να προβάλλουν την πολιτική τους και να αυξήσουν την επιρροή τους. ʼλλο η λειτουργία των Μέσων ως μέσω επικοινωνίας και άλλο η λειτουργία των Μέσων ως μηχανισμών επιβολής. Και τα δύο ΜΜΕ είναι τα αρχικά τους.

Αυτή η πραγματικότητα μετατρέπει τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας σε τεράστιο όπλο στα χέρια αυτών που έχουν την ιδιοκτησία. Το πώς θα οχυρωθεί το πολιτικό σύστημα απέναντι σε αυτό το πανίσχυρο όπλο που βρίσκεται στα χέρια συγκεκριμένων ιδιωτικών Ομίλων, είναι ένα σύνθετο πρόβλημα.

Η απαγόρευση στους ιδιοκτήτες Μέσω Μαζικής Ενημέρωσης να διεκδικούν για άλλες τους επιχειρήσεις δουλειές απ’ το Δημόσιο, είναι μια ιδέα, υπάρχει η ρήτρα του συντάγματος, δεν θα ασχοληθώ μ’ αυτά, στην ουσία θα αναπτυχθούν οι απόψεις των φίλων προσκεκλημένων.

Μπορεί να δοκιμαστεί όσο πιο αυστηρά γίνεται η εφαρμογή αυτών των συγκεκριμένων ρητρών. Φοβάμαι ότι σήμερα αυτή η απαγόρευση μπορεί να παρακαμφθεί με τόσους τρόπους, που τελικά δεν λύνει το πρόβλημα.

Οφείλω να πω ότι η πραγματικότητα που βιώνουμε δυστυχώς έχει δύο αρνητικές όψεις. Από τη μια υπάρχουν ερμηνευτικές επινοήσεις που παρακάμπτουν τις συνταγματικές ρήτρες και από την άλλη το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης λειτουργεί με τρόπο στρεβλό έτσι ώστε ως ανεξάρτητη Αρχή να μην μπορεί να επιβάλλει ένα συναινετικό πλαίσιο λειτουργίας των Μέσων με αντίστοιχες ρυθμίσεις.

Είναι χρήσιμο να υπάρχει αυτό το συνταγματικό πλαίσιο και πρέπει να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το κύριο ενδιαφέρον όμως πρέπει να στραφεί σε άλλη κατεύθυνση, στο πώς δηλαδή θα διαμορφωθεί για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ένα τέτοιο καθεστώς λειτουργίας και αξιολόγησής τους που θα τα υποχρεώνει να λειτουργούν με όρους ώστε να μην μετατρέπονται σε όργανα άσκησης πιέσεων.

Εδώ είναι σύνθετο το πρόβλημα γιατί αφορά και την ΕΣΗΕΑ και τους δημοσιογράφους και την επαγγελματική δεοντολογία και την πολιτική ρύθμιση αυτής της αγοράς, που είναι ένας τομέας στον οποίο με σύγχρονα μέσα πια ασκείται η διαμεσολάβηση της πολιτικής προς την κοινωνία.

Υπάρχουν μεγάλα περιθώρια εδώ από πλευράς πολιτείας γιατί η πολιτεία εγκρίνει τις άδεις λειτουργίας και αυτή μπορεί να διαμορφώσει το πλαίσιο κανόνων για τη λειτουργία τους και η άδεια λειτουργίας είναι η παραχώρηση συλλογικού αγαθού της συχνότητας δημόσιας περιουσίας, που είναι η συχνότητα.

Αναφέροντας αυτά όσο γίνεται πιο συνοπτικά έχω πλήρη συνείδηση ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. ʼλλωστε έτσι κι αλλιώς όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει κι ένα δύσκολο πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται ούτε με αφορισμούς ούτε με μονομέρειες. Σε αυτό που θέλω να επιμείνω είναι ότι χρειάζεται μια στρατηγική πολυεπίπεδη με τελικό στόχο την αναβάθμιση της δημοκρατίας και την ανάπτυξη του κοινωνικού ελέγχου τόσο στους μηχανισμούς της αγοράς όσο και στους μηχανισμούς της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας.

Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν μπορεί και δεν πρέπει να προσφέρονται ως καταναλωτική, σκανδαλοθηρική, κομματική αντιμαχία, είναι ένα πρόβλημα στο οποίο κρίνεται η αυτονομία της πολιτικής αλλά και η νομιμοποίηση της διακυβέρνησης και της λαϊκής εντολής.

Είναι φανερό ότι για να μπορέσει η Ελλάδα του 21ου αιώνα να προσδιοριστεί στο καινούργιο διεθνές περιβάλλον δεν αρκούν πια ούτε κομματισμοί, ούτε δημαγωγίες, ούτε φαντασιώσεις, ούτε λαϊκισμοί, δεν μπορεί να κρύψουν όλα αυτά την παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος που είναι μόνιμη, δεν πρέπει να προχωράει η μετάλλαξη της δημοκρατίας μας κάτω από τις πιέσεις της αγοράς ή διαφόρων σκοπιμοτήτων ασφάλειας, δεν πρέπει ουσιαστικά να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση που υπάρχει σήμερα στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο από πλευράς θεσμικών πλαισίων και τρόπων λειτουργίας.

Το κρίσιμο είναι η αντιμετώπιση της διαπλοκής και όχι η μεταποίηση της διαπλοκής. Πιστεύω ότι σε αυτό το θέμα, όποιος παίζει με ειλικρίνεια, όποιος προσπαθήσει με ειλικρίνεια, θα κερδίσει. Όποιος παίζει υποκριτικά θα χάσει και θα χάσει και από την κοινωνία και από τη διαπλοκή. Είναι τόσο δύσκολο αυτό το θέμα, ώστε χρειάζεται η ευρύτερη δυνατή συναίνεση για να αντιμετωπισθεί.

Πιστεύω ότι σε αυτή την Ημερίδα στην οποία έχουν κληθεί όλοι με το τεκμήριο της αρμοδιότητας, να συνεισφέρουν τον προβληματισμό τους με το τεκμήριο της γνώσης, της εμπειρίας, να προσφέρουν τις ιδέες τους σε αυτή την Ημερίδα και εμείς θα έχουμε την ευκαιρία να βρούμε σκέψεις και ιδέες που θα τεκμηριώσουν καλύτερα τις δικές μας προτάσεις και εσείς όλοι μέσα από αυτή την συλλογική διαδικασία θα έχετε τη δυνατότητα να ανταλλάξετε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα επιχειρήματά σας.

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας, θα μας συγχωρέσετε που πρέπει να φύγουμε για την ονομαστική ψηφοφορία. Θα επανέλθουμε εδώ και έτσι κι αλλιώς θα βρισκόμαστε διαρκώς για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος που θα εξακολουθήσει να είναι στον πυρήνα του πολιτικού μας συστήματος.

Είναι η ώρα νομίζω στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα να γίνουν διαρθρωτικές αλλαγές στον πυρήνα του πολιτικού μας συστήματος. Σας ευχαριστώ.